Η συζήτηση γύρω από τον επικείμενο ανασχηματισμό έχει πραγματικά πολύ ενδιαφέρον. Τα μέσα ενημέρωσης ασχολούνται εκτενώς για να γεμίσουν σελίδες ή τηλεοπτικό χρόνο, καθώς σε περίοδο εορτών η ειδησεογραφία είναι περιορισμένη. Οι βουλευτές της ΝΔ επιδίδονται στη διάδοση φημών για άμεση υπουργοποίησή τους, ενώ οι ψηφοφόροι τους τρέφουν φρούδες ελπίδες ανάκαμψης και αναμένουν ότι ο «πανίσχυρος» πρωθυπουργός με αριστοτεχνικές κινήσεις θα αναστρέψει το κλίμα.
Σε αυτό το σκηνικό οι υπόλοιποι συνεχίζουμε κανονικά τη ζωή μας έχοντας κατά νου ότι, δεν μας αξίζει η χώρα που ζούμε και μας εξασφαλίζει η ΝΔ, αλλά τι να κάνουμε που έχουμε περιορισμένα περιθώρια αντίδρασης.
Προσωπικά οι αναφορές στον ανασχηματισμό με έχουν οδηγήσει σε μια σειρά σκέψεων κυρίως για την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης σε περιόδους αναμονής αλλαγής ηγεσίας, αλλά και για το αν και κατά πόσο η δημόσια διοίκηση αποδίδει και λειτουργεί όπως θα έπρεπε.
Όσοι έχουν έστω και μικρή εμπειρία από τη λειτουργία ενός υπουργείου γνωρίζουν πως η εκάστοτε ηγεσία έχει δύο επιλογές. Η μία είναι να δουλέψει με τον υπάρχοντα ιστό υπαλλήλων και στελεχών. Η άλλη είναι να δημιουργήσει ένα παράλληλο σύστημα, τις πιο πολλές φορές αποτελούμενο από συμβούλους με εξαιρετικά βιογραφικά και επαγγελματική εμπειρία αλλά με άγνοια δημόσιας διοίκησης.
Συνήθως οι υπουργοί επιλέγουν το δεύτερο μοντέλο, καθώς είναι πιο εύκολο να δουλεύεις όπως έχεις συνηθίσει, από το να αξιοποιείς το ήδη υπάρχον δυναμικό. Έτσι, δημιουργείται ένα κλίμα που παραπέμπει σε υπουργείο και υπαλλήλους δύο ταχυτήτων. Έως ότου έλθουν τα δύσκολα. Όσο η λαϊκή εντολή είναι νωπή και η κυβέρνηση ισχυρή, οι «εξωσχολικοί» δίνουν και παίρνουν και επαίρονται πως διοικούν το κράτος. Όταν, όμως, τα πράγματα αλλάξουν και οι συγκυρίες δυσκολέψουν, τότε τα υπουργεία λειτουργούν με αυτόματο πιλότο. Οι συνεργάτες αραιώνουν τις επισκέψεις στα γραφεία τους, οι μόνιμοι υπάλληλοι γίνονται πλέον από χρήσιμοι έως πολύτιμοι και οι περισσότεροι εκ της ηγεσίας οχυρώνονται πίσω από τις αποφάσεις της διοίκησης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα και η πρόσφατη περίπτωση του Βατοπαιδίου. Υπουργοί και αξιωματούχοι των υπουργείων στις δύσκολες ώρες επικαλέστηκαν τις γνωμοδοτήσεις των υπηρεσιών του δημοσίου προκειμένου να αποποιηθούν ευθύνες και να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις τους.
Κι εδώ αναρωτιέται κάποιος, έχουμε ξεκαθαρίσει ποια δημόσια διοίκηση θέλουμε; Θέλουμε ένα σύστημα που να λειτουργεί και να μην επηρεάζεται από την μετακίνηση ενός υπουργού ή ακόμη και από την αλλαγή κυβέρνησης. Ένα σύστημα όπου οι υπάλληλοι θα επιλέγονται με αντικειμενικά κριτήρια (π.χ. διαγωνισμούς ΑΣΕΠ); Ή επιλέγουμε μια χώρα έρμαιο των επιλογών της ηγεσίας, όπου η λειτουργία του κράτους θα εναπόκειται στα παράλληλα μετακλητά συστήματα που αναπτύσσονται από τους υπουργούς και η τύχη και η αποτελεσματικότητά τους θα εξαρτώνται από την παρουσία τους;
Προσωπικά απαντώ πως χρειαζόμαστε δημόσια διοίκηση με άξιους ανθρώπους, των οποίων η απόδοση δεν θα εξαρτάται από τις διαθέσεις του εκάστοτε υπουργού. Όπου οι άνθρωποι θα νιώθουν χρήσιμοι στην υπηρεσία τους και θα μπορούν να υπερηφανεύονται πως προσφέρουν στον τόπο. Μια διοίκηση όπου δεν θα καλλιεργεί τη νοοτροπία που θα περιγράψω αμέσως παρακάτω από προσωπική εμπειρία: όταν ρώτησα έναν υπάλληλο υπουργείου για ποιο λόγο δεν έχει εφαρμοστεί απόφαση υπουργού, που ομολογουμένως τον υποχρέωνε να δουλέψει περισσότερο, μου απάντησε: «Ξέρεις πόσους υπουργούς έχω αλλάξει εγώ;».
Δημοσίευση - ΝΙΚΗ 6/1/2009
