Η
περίοδος που το καλοκαίρι δεν είχαμε ειδήσεις και ο πολιτικός κόσμος «ανέστελλε»
τις πρωτοβουλίες του, σεβόμενος «τα μπάνια του λαού», έχει παρέλθει
ανεπιστρεπτί. Στη δίνη της οικονομικής κρίσης και με τα ασφυκτικά
χρονοδιαγράμματα να πιέζουν, κάθε μέρα μπορεί να επιφυλάσσει εξελίξεις.
Έτσι
και φέτος τον Ιούλιο: με την αγωνία στο ζενίθ και ενώ όλη η Ελλάδα ανέμενε την
επίτευξη συμφωνίας με τους δανειστές, η κυβέρνηση αιφνιδίασε την κοινή γνώμη
και με την διοργάνωση ενός δημοψηφίσματος - εξπρές ζήτησε από τους Έλληνες να
τοποθετηθούν υπέρ ή κατά σε ένα ερώτημα, μάλλον ρητορικό και αναπάντητο, καθώς
ακόμη παραμένει θολό. Αναμενόμενο ήταν να επιχειρηθεί και δημοσκοπικά η
αποτύπωση της πρόθεσης ψήφου σε δημοψήφισμα. Ο χρόνος από την προκήρυξη έως τη
διεξαγωγή του δημοψηφίσματος ήταν πολύ μικρός και έτσι ήταν και ο κύκλος διαμόρφωσης
της απόφασης από την πλευρά της κοινής γνώμης.
Η
επιλογή στο «Δεν εγκρίνεται/όχι» ξεκίνησε πολύ δυναμικά, αποτυπώνοντας αν
θέλετε και ένα αίσθημα ευφορίας και εθνικής ανάτασης, που εδώ και μήνες έχει καλλιεργήσει
η κυβέρνηση. Η πρόθεση ψήφου στο «όχι» υποχώρησε για μία ημέρα υπό τη
συνειδητοποίηση του κλεισίματος των τραπεζών και της πίεσης του δημοσίου
πολιτικού διαλόγου για τις ενδεχόμενες καταστροφικές συνέπειες μιας ψήφου στο «όχι».
Όμως, τις δύο τελευταίες ημέρες, Παρασκευή και Σάββατο, αναδείχθηκε ως η
αδιαμφισβήτητη επιλογή των πολιτών χωρίς κανένα ενδεχόμενο ανατροπής.
«ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ»
Το
«όχι» είχε πρόσωπο και εκφράστηκε από τον πρωθυπουργό της χώρας. Οι πολίτες στήριξαν τον Αλέξη Τσίπρα και
την κυβέρνηση και έδωσαν καθαρή εντολή διαπραγμάτευσης.
Η
ψήφος στο «όχι» στηρίχθηκε από την πλειοψηφία της κοινωνίας και τις παραγωγικές
δυνάμεις. Οι νέοι και οι παραγωγικές ηλικίες, οι υπάλληλοι, οι άνεργοι και οι
αγρότες στήριξαν συντριπτικά το «όχι».
Το
«Εγκρίνεται/ναι» στηρίχθηκε από τις πιο δυσκίνητες και ταλαιπωρημένες ομάδες
της κοινωνίας, αλλά και από τις πιο προβληματισμένες και ενημερωμένες. Πολίτες
άνω των 55 χρόνων, νοικοκυρές, συνταξιούχοι και ένας σημαντικός αριθμός
ελευθέρων επαγγελματιών, απόφοιτοι πρωτοβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
καθώς και κάτοικοι των αστικών κέντρων, προτίμησαν την επιλογή του «ναι».
Αν
επιχειρήσουμε να χαρακτηρίσουμε τις δύο αυτές ψήφους θα λέγαμε ότι το «όχι»
υπήρξε συμπαγές και επιθετικό, ενώ
το «ναι» χαλαρό, συντηρητικό και ενοχικό.
Η
περίοδος που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος ήταν χρονικά τόσο περιορισμένη, που
δεν άφησε χώρο για τη διατύπωση γνώμης, ούτε βοήθησε τους πολίτες να σκεφθούν
το πραγματικό διακύβευμα. Χωρίς αμφιβολία ήταν η πιο ρηχή πολιτικά προεκλογική
διαδικασία και την ευθύνη γι’ αυτό έχει η κυβέρνηση. Τα επιχειρήματα απουσίασαν
εκατέρωθεν και η αντιπαράθεση περιορίστηκε στο διαγκωνισμό συμβόλων και
προσώπων και όχι ιδεών.
«ΔΙΑΓΕΝΕΑΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ»
Το
«όχι» εξέφρασε την αντανακλαστική αντίδραση του Έλληνα σε ό,τι έχει υποστεί τα
τελευταία χρόνια και, υπό το συλλογισμό «δεν έχω τίποτα να χάσω», κυριάρχησε. Το
«ναι» συγκέντρωσε τους φοβισμένους και πιο προβληματισμένους της κοινωνίας.
Εκείνους που έχουν επίσης υποφέρει, αλλά φοβούνται και τα χειρότερα και ίσως εκείνους
που ιδεολογικά αποστασιοποιούνται από το νεοελληνικό «δεν θέλει κόπο, θέλει
τρόπο». Οι δύο επιλογές στο δημοψήφισμα μπορούν να διακριθούν ως προς τα
κοινωνικά τους χαρακτηριστικά και όχι τα κομματικά. Ήταν διαγενεακές και όχι
πολιτικές επιλογές. Ένας στους έξι ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ ψήφισαν
επιλογή αντίθετη του κόμματος τους, όπως και ένας στους πέντε ψηφοφόρους του Ποταμιού,
του ΠΑΣΟΚ και της Χρυσής Αυγής.
Το δημοψήφισμα αυτό
ήταν κατά τη γνώμη μου η εκλογική διαδικασία που σήμανε το τέλος της
Μεταπολίτευσης. Πιστοποίησε ότι οι κατεστημένες πολιτικές δυνάμεις δεν έχουν αντιληφθεί
την αλλαγή και εξακολουθούν να ασκούν πολιτική με όρους παρελθόντος.
«ΦΟΒΙΚΗ ΚΙ ΕΓΚΛΩΒΙΣΜΕΝΗ»
Επιχειρώντας
να ερμηνεύσουμε τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος, θα λέγαμε ότι έχουμε πια ένα
νέο δεδομένο στην πολιτική σκηνή του
τόπου: είναι «ο κ. Τσίπρας και όλοι οι άλλοι».
Ως
τώρα η ανάλυσή του πολιτικού περιβάλλοντός μας γινόταν γραμμικά και ίσως συστημικά.
Οι ερμηνείες είχαν στη βάση τους αυτό που θα θέλαμε να συμβεί, αγνοώντας τις
μεγαλειώδεις αλλαγές που διαδραματίζονται στην ελληνική κοινωνία. Πολλές φορές
η ανάλυση γινόταν έτσι διότι και οι αναλυτές, μέρος της ίδιας σχολής σκέψης, αδυνατούσαν
να ακολουθήσουν ή να αντιληφθούν
τις αλλαγές της κοινωνίας.
Κάπως
έτσι πορεύτηκε και η δημοσκόπηση στο πρόσφατο δημοψήφισμα: φοβική, εγκλωβισμένη
και με συστημικά χαρακτηριστικά ανέλυσε τα δεδομένα, αγνοώντας έτσι την πολιτική
αλλαγή που καταγραφόταν. Σε αυτή τη φάση, λοιπόν, και όσο η κοινωνία αλλάζει
χωρίς να μπορούμε με βεβαιότητα να ορίσουμε την κατεύθυνση ή τη φορά, θα
συνέστηνα να εμπιστευόμαστε περισσότερο τα δεδομένα, και λιγότερο την κρίση μας,
στην ανάλυση των αποτελεσμάτων.
Δημοσίευση:
«Στο Καρφί», Σάββατο 11 Ιουλίου 2015
